We moeten helemaal naar de westzijde wandelen om via de hoofdingang binnen te treden. Daarna wandelen we naar het koorgedeelte. Ziet ge binnen op de pilaar rechts van de Van Beveringhe kapel, in rode Romeinse cijfers, wederom het jaartal 1485 zoals buiten ? De enorme lange Sint-Jan had haar huidige plattegrond reeds rond 1473. Men durfde het aan om na de brand van 1552 het koor op te trekken tot een gewaagde basilicale hoogte. Dat was heel gedurfd op de slappe veenbodem ! Kuierend in de kooromgang kijken we eerst naar glas 9, waar de aankondiging vande geboorte van Johannes de Doper wordt uitgebeeld. Tezamen met de volgende glazen vormt deze wand een groot educatief lood-strip-verhaal of een “videowall”, zoals men heden zegt, om de ongeletterden iets van de bijbel te leren. Of te wel in mijn spraakgebruik, deze biblia pauperum, armenbijbel, moest voor iedereen leesbaar zijn, zelfs voor vrouwen, en dat vind ik nog steeds. Voor de jeugd zou ik weleens een stripboek met Suske en Wiske kunnen bedenken rondom “Het Geheim van Erasmus”.
Met de beschermheilige Johannes de Doper als waterexpert is het veilig wonen achter de dijken in Gouda, zo’n twee meter boven de zeespiegel. Als ‘een ark van Noach’, werd hier de langste kerk van Nederland gebouwd. Ge zult u dus niet verbazen veel fauna aan te treffen in het glazen ruim van dit kerkschip, zoals ik dat ook heb beschreven in mijn samenspraakje, getiteld een ‘Goddelijk Festijn’. Als een zekere Eusebius, ‘de Vrome’, beschrijf ik de wandschilderingen met bijbelse en mythische taferelen in mijn villa. Voornamelijk ikomt het neer op het leven van Christus tot en met Pinksteren, waarna het evangelie via spiegelende oud- en nieuw testamentische voorstellingen westwaarts schrijdt tot en met het boek Openbaringen, zeg maar de bijbel in een notendop. Zo vindt ge daar op de eerste pagina of in dit geval glas 9, de engel Gabriel die Zacharias boodschapt, dat hij ondanks zijn hoge leeftijd toch vader zal worden. Een nog wonderlijker boodschap krijgt Maria te horen in het volgende glas, nummer 10. De Heilige Geest zal haar overschaduwen en het kind zou genoemd worden : Jezus, dat betekent : Jaweh redt. Glas 11 toont de afbeelding van de pas geboren Johannes, daarna komt de geboorte van Jezus etcetera. Enfin, ik hoef u het verhaal toch niet uitgebreid te vertellen ?
Foto Harry Anders
Laten we nu eens kijken naar de schenker van glas 11 :
De schenker van het glas, geboren in Gouda, was een jeugdvriend van Erasmus.
De vier erfgenamen van Lethmaet staan rechts onder afgebeeld.
In het cartouche onder in glas 11 kan men lezen dat mijn jonge vriend Herman Lethmaet naast Gouwenaar ook een gelauwerde professor aan de Sorbonne te Parijs was.
Herman schreef zelf maar liefst 37 boeken over kerkhervorming en kende mijn oeuvre ook vrij goed. Ik heb in mijn eerste testament geschreven dat hij van al mijn gedrukte boeken, ik schat zo’n honderd stuks, een exemplaar zou ontvangen. Herman was 55 jaar tijdens de laatste brand van de kerk in 1552 en als vicaris generaal van het bisdom Utrecht en deken van de Sint Marie belast met de herbouw van de Sint Janskerk. Als eerste schonk deze Goudse Humanist zelf een glas aan de Sint Jan en gaf daarmee het voorbeeld aan andere potentiele sponsors om een nieuw en revolutionair beeldprogramma te introduceren. Die iconografie is overigens rechtstreeks afkomstig uit Convivium Religiosum. In mijn boekje toon ik, alias Eusebius, aan mijn disgenoten de wandschilderingen van mijn ‘virtuele’ huis. Dat verhaal behelst het leven van Christus met voorafschaduwingen uit het Oude Testament tot en met de Apocalyps. In de Sint-Janskerk wordt door het leven van Jezus Christus ook het leven van Jezus' heraut en beschermheilige van Gouda, Johannes de Doper, verweven, dus ideaal !
Wij theologen waren het al jaren roerend met elkaar eens dat het beeldprogramma der Goudse Glazen moest worden veranderd. De vorige afbeeldingen van de heiligen levens en sacramenten waren in mijn ogen“barbaars”. Tijdens de renaissance gold voor ons humanisten : ad fontes, terug naar de bronnen, dus een terugkeer naar de bijbel. Het huidige humanisme is mij totaal vreemd, Reinier. Ooit geweten dat de Goudse kerkmeesters de veelbelovende student Herman Lethmaet een studiebeurs geschonken hebben om zijn doctorsbul aan de Sorbonne te kunnen halen, in ruil voor gratis predikatiën in deze kerk ? Herman bleef echter niet binnen de Goudse stadsmuren, omdat in 1522 mijn collega, de Utrechtenaar Adriaan Boeyens tot paus gekozen werd. De jonge Lethmaet kwam naar mij in Anderlecht en vroeg mij een aanbevelingsbrief te sturen aan Boeijens, ooit zelf professor in Leuven. Herman hoopte zo een snelle en mooie positie in Rome te bemachtigen. Jammer, dat de beste Adriaan na 9 maanden al stierf. Herman werd later dankzij een volgende aanbevelingsbrief van mij aan het Hof te Brussel, ook' kerkelijk onderzoeker 'in de Noordelijke provincies. In zijn functie van vicaris generaal en beheerder van het kerkelijk depot van het bisdom Utrecht, had hij een groot netwerk van latere potentiële schenkers voor de Goudse kerk. Maar ook in Brussel, getuige de schenking van glas 23 door Margaretha van Parma en glas 7 door broer Filips II, toenmaals getrouwd met Mary Tudor.
Maak jouw eigen website met JouwWeb